کارخانه های تولیدکننده ورق آهن در ایران، واحدهای متعدد و معتبری هستند که طی فعالیت‌های خود ورق‌های گوناگونی را تولید و به بازار عرضه می‌کنند. هر یک از این کارخانه‌ها با ارائه مشخصات و ویژگی‌های منحصر به فرد، یک یا چند نوع ورق فولادی را تولید نموده و محصولات خود را در شرایط رقابتی به بازارهای داخلی و بین‌المللی عرضه می‌کنند.
اگر به دنبال اطلاعات جامع درباره تمامی کارخانه های تولیدکننده ورق آهن در ایران، همچنین محصولات تولیدی و موقعیت جغرافیایی آن‌ها می‌باشید، این مقاله را مطالعه فرمایید. در این مقاله، از مشهد آهن، لیست کامل و جامعی از کارخانه‌های تولید انواع ورق بررسی شده است و مشخصات و آدرس آن‌ها به دقت معرفی گردیده است.
مطالعه بیشتر: معرفی 10 کارخانه تولید میلگرد در ایران
ورق فولادی چیست؟
قبل از اینکه به معرفی کارخانه های تولیدکننده ورق آهن بپردازیم ابتدا برای درک بهتر این موضوع اینکه کارخانه ها در واقع چه چیزی را تولید می کنند به تعریف ورق آهن پرداخته ایم. محصولی که از فرآیند نورد بیلت به وجود می‌آید و دارای ضخامت بسیار کم است، با عنوان ورق در بازار فلزات به فروش عرضه می‌شود. ساختار انعطاف‌پذیر و خاص ورق، باعث شده تا این نوع فولاد، به عنوان ماده اولیه در ساخت بسیاری از قطعات صنعتی و غیر صنعتی به کار گرفته شود.
در کارخانه های تولیدکننده ورق آهن، شمش های فولادی با نام اسلب در تهیه ورق فولادی به کار می‌روند. ورق‌ها بر اساس دمای فرآیند تولید، به دو دسته سرد و گرم تقسیم می‌شوند. علاوه بر ظاهر، حالت نورد (سرد یا گرم) نیز بر خصوصیات و ویژگی‌های ورق تأثیرگذار است. در نتیجه، کاربردهای این دو گروه محصول نیز با یکدیگر متفاوت خواهد بود.
تنوع وسیعی از ورق‌های فولادی در کارخانه های تولیدکننده ورق آهن وجود دارد که فقط به ویژگی‌های سرد یا گرم بودن آن ها محدود نمی‌شود. بر اساس نوع آلیاژ و فرآیندهای مختلفی که در تولید این محصولات به کار می‌روند، در بازار فلزات، طیف گسترده‌ای از انواع ورق فولادی عرضه می‌گردد. تولیدکنندگان ورق فولادی در ایران عمدتاً به تولید چند نوع ورق متمرکز هستند.
فرآیند تولید در کارخانه های تولیدکننده ورق آهن
تولید فولاد در کارخانه‌های تولید آهن به صورت خلاصه از مراحل زیر تشکیل شده است:
- در مرحله اول، یعنی فرآوری مواد اولیه (سنگ آهن)، ناخالصی های موجود در سنگ های آهن حذف می‌شوند تا فرآیند ذوب شدن به درستی انجام شود.
- در مرحله دوم، یعنی تولید آهن اسفنجی، آهن به حالت مذاب تبدیل می شود و برای ارسال به واحد ریخته‌گری آماده می گردد.
- در مرحله سوم، یعنی تولید تختال، مذاب‌ها برای عملیات ریخته‌گری آماده می‌شوند.
- در مرحله چهارم، یعنی نورد گرم تختال، تختال ها به دمای 1200 درجه سانتی‌گراد گرما داده می شوند تا امکان فرم دهی آن ها فراهم گردد. اهمیت دما در این مرحله حاکی از ضرورت حفظ دمای کوره‌های حرارت است، زیرا دماهای کمتر یا بیشتر ممکن است منجر به از دست رفتن خصوصیت های فولاد شود.
- در مرحله پنجم در کارخانه های تولیدکننده ورق آهن فرآیند نورد سرد انجام می شود. تختال ها فرآیند اسیدشویی را پشت سر گذاشته و برای بازار فروش آماده می شوند. در فرآیند اسیدشویی، تمام چربی ها و آلودگی‌های موجود در ورق های فلزی حذف می شوند.
- مرحله آخر: فرآیند پوشش دهی ورق، وظیفه گالوانیزه شدن و رنگ آمیزی ورق های فلزی را به عهده دارد، تا این ورق ها مقاوم در برابر رطوبت و زنگ زدگی گردند. این مرحله، یکی از حیاتی ترین فرآیندهای تولید فولاد محسوب می شود و نیازمند اجرای چندین مرحله جهت بهبود ویژگی های ورق های فلزی است.
مطالعه بیشتر: معرفی برترین کارخانه های تولید نبشی در ایران
معرفی کارخانه های تولیدکننده ورق آهن
۱- مجتمع فولاد مبارکه اصفهان
شرکت فولاد مبارکه اصفهان، یکی از بزرگترین و پراهمیت‌ترین کارخانه های تولیدکننده ورق آهن در ایران محسوب می‌شود. عملیات اجرایی این کارخانه از سال ۱۳۶۰ در نزدیکی شهر مبارکه آغاز شد و از ابتدای سال ۱۳۷۲ به بهره‌برداری رسید. فولاد مبارکه به عنوان یک واحد تولیدکننده ورق فولادی از انواع مختلف (سیاه، اسیدشویی، روغنی، گالوانیزه، رنگی، قلع اندود، آجدار) با ضخامت ۰.۱۸ تا ۱۶ میلیمتر به صورت کلاف (رول) و شیت (برش‌خورده) شناخته می‌شود.
با توجه به تنوع محصولات و ویژگی‌های متنوع آن‌ها (از جمله ضخامت، عرض، طول، کیفیت و وزن)، کارخانه فولاد مبارکه یک دامنه گسترده از انتخاب‌ها را برای مشتریان ارائه داده است. این کارخانه را می‌توان در چهار گروه زیر در زمینه عرضه و فروش محصولات خود دسته‌بندی نمود:
- ارائه محصولات بر اساس سفارش
- عرضه داخلی محصولات
- شرکت در بازار بورس کالای ایران
- صادرات محصولات
ورق‌های تولیدی این کارخانه از کارخانه های تولیدکننده ورق آهن به سه دسته محصولات نورد گرم، نورد سرد و محصولات پوشش‌دار تقسیم می‌شوند. این ورق ها عبارتند از:
- ورق سیاه
- ورق st52
- ورق اسید شویی (در دو گرید st37 و sw22)
- ورق روغنی
- ورق آجدار (حالت رول و شیت فابریک)
- ورق گالوانیزه
- ورق رنگی
- ورق عرشه فولادی
- ورق قلع اندود
این ورق‌ها در صنایع مختلف از جمله خودروسازی، قطعه‌سازی، صنایع فلزی سبک و سنگین، لوله و پروفیل فولادی، بسته‌بندی، لوازم خانگی و الکتریکی، مخازن تحت فشار و غیره کاربرد دارند.
- توجه ۱: کارخانه فولاد مبارکه تنها واحد در بین کارخانه های تولیدکننده ورق آهن است که تمامی مراحل تولید ورق را در داخل مجموعه خود انجام می‌دهد، در حالی که سایر کارخانه‌های تولید ورق، شمش مورد نیاز خود را از واحدهای دیگر تهیه می‌کنند.
- توجه ۲: به علت تنوع و حجم تولیدات شرکت فولاد مبارکه، عمدتاً امکان ارائه خدمات فروش مستقیم به تمامی مشتریان نهائی و مصرف‌کنندگان خرد وجود ندارد.
۲- کارخانه فولاد سبا اصفهان
یکی از کارخانه های تولیدکننده ورق آهن در اصفهان، کارخانه فولاد سبا است. در سال ۱۳۷۶، کارخانه فولاد سبا اصفهان به تأسیس درآمده و در سال ۱۳۸۱ به بهره‌برداری رسید. این واحد تولیدکننده ورق فولادی با استفاده از فرآیند نورد پیوسته می‌باشد و ابتدا به عنوان بخشی از کارخانه ذوب آهن اصفهان فعالیت خود را آغاز کرد.
در سال ۱۳۸۵، به عنوان یکی از مجتمع‌های فولاد مبارکه واگذار شد و در حال حاضر به عنوان یک زیرمجموعه از شرکت فولاد مبارکه اصفهان فعالیت می نماید. کارخانه فولاد سبا به تولید ورق سیاه با ضخامت‌های مختلف از ۲ تا ۱۲ میلیمتر با کیفیت بالا اختصاص یافته و همچنین ورق‌های تجاری، کششی و کشش عمیق را به بازار عرضه می‌کند.
انواع ورق تولید شده این کارخانه از کارخانه های تولیدکننده ورق آهن عبارتند از:
- ورق فولادی سیاه از تولید کننده سبا
- ورق ضد زنگ فریتی با گرید ۴۰۹
- ورق‌های با خصوصیات کششی و کشش عمیق
مطالعه بیشتر: راهنمای جامع کارخانه و محصولات فایکو
۳- شرکت فولاد اصفهان
شرکت فولاد اصفهان یکی از کارخانه های تولیدکننده ورق آهن می باشد. در سال ۱۳۷۶، این واحد تولیدی در یک زمین به مساحت ۲۶۰۰۰ متر مربع در شهرک صنعتی اشترجان اصفهان تأسیس و به بهره برداری رسید.
شرکت فولاد اصفهان به عنوان یک تولید کننده ورق تخت فولادی مشغول به فعالیت است. تمام مراحل طراحی، ساخت و اجرای تجهیزات خط تولید ورق در کارخانه فولاد اصفهان توسط تخصصی‌ترین کارشناسان و متخصصان این شرکت انجام شده است. علاوه بر انجام بهبودهای مورد نیاز در خط تولید فعلی، این کارخانه در حال ساخت و راه‌اندازی خط جدید ورق نیز می باشد. ظرفیت تولید سالانه این خط ورق سیاه (نوع st37 با عرض ۱ متر و ضخامت ها ۱۵ تا ۶۰ میلی متر) در کارخانه، به مقدار 200,000 تن است.
۴- کارخانه فولاد کاویان اهواز
یکی دیگر از کارخانه های تولیدکننده ورق آهن، کاویان اهواز است. شرکت فولاد کاویان، در اواخر سال ۱۳۵۴ در جاده اهواز-خرمشهر تأسیس گردید، اما به دلایل متنوع از جمله تداخل با جنگ تحمیلی، آماده‌سازی آن به تأخیر افتاد و در سال ۱۳۷۰ به بهره‌برداری نهایی رسید. کارخانه تولید ورق کاویان، به عنوان اولین تولیدکننده ورق‌های ضخیم فولادی در ایران، در زمینه تولید ورق گرم (ورق سیاه) با ضخامت‌های مختلف فعالیت می‌کند.
این کارخانه در بین کارخانه های تولیدکننده ورق آهن به عنوان بهترین تولیدکننده ورق سیاه با ضخامت بیش از ۱۵ میلیمتر شناخته می شود. به دلیل ضخامت بالا، تولید ورق فولادی این کارخانه تنها به صورت شیت امکان‌پذیر بوده و امکان رول‌کردن آن‌ها وجود ندارد.
- توجه: کارخانه کاویان اهواز در برخی موارد، ورق سیاه خود را به صورت سفارشی با ضخامت تا ۱۰۰ میلیمتر نیز تولید می‌کند.
۵- شرکت فولاد اکسین خوزستان
شرکت فولاد اکسین خوزستان، یک واحد تولیدکننده ورق‌های عریض فولادی در ایران می‌باشد که در سال ۱۳۸۴ تأسیس شده و در سال ۱۳۸۸ با آغاز تولید انبوه خود، فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. این کارخانه عمدتاً در زمینه تولید ورق عریض فولادی و انجام عملیات حرارتی مشغول به فعالیت است. محصولات این واحد در بین کارخانه های تولیدکننده ورق آهن، برای مصارف متنوعی نظیر لوله‌های انتقال نفت و گاز، مخازن تحت فشار، مخازن بزرگ ذخیره میعانات نفتی و شیمیایی، سازه‌های بزرگ فلزی، پل‌ها و غیره استفاده می‌شوند.
کارخانه اکسین توانایی تولید ورق سیاه با عرض حداکثر ۴.۵ متر و ضخامت‌های گوناگون و مقاومت بالا را دارد. در میان محصولات این کارخانه، ورق سیاه با عرض‌های ۲ و ۲.۵ متر (و عرض ۲.۵ متر به صورت سفارشی) جزو محبوب‌ترین و با بیشترین موجودی در بازار است.
- ورق سیاه اکسین
- ورق st52 اکسین
۶- مجتمع فولاد گیلان
مجتمع فولاد گیلان در سال ۱۳۸۲ در شهرک صنعتی رشت ایجاد گردید. کارخانه ورق گیلان به عنوان اولین و بزرگترین کارخانه نورد فولاد در بخش خصوصی کشور شناخته می‌شود. این کارخانه در دو بخش نورد گرم با ضخامت ۲.۵ تا ۱۵ میلیمتر و نورد سرد با ضخامت ۰.۳ تا ۵ میلیمتر، قابلیت تولید ورق فولادی (ورق سیاه، اسیدشویی، روغنی، گالوانیزه، آجدار) را دارد. ظرفیت تولید واحد نورد گرم این کارخانه به حدود ۲ میلیون تن در سال می‌رسد و انواع مختلف سایز ورق را شامل می‌شود
کارخانه فولاد گیلان در بین کارخانه های تولیدکننده ورق آهن دارای توانایی تولید متنوع انواع ورق فولادی به شرح زیر می‌باشد:
- ورق سیاه گیلان با ضخامت ۲ تا ۱۵ میلیمتر و دو عرض ۱ و ۱.۲۵ متر.
- ورق آجدار گیلان با ضخامت ۲.۵ تا ۶ میلیمتر و دو عرض ۱ و ۱.۲۵ متر.
- ورق اسیدشویی گیلان با نوع st37.
- ورق گالوانیزه گیلان
- ورق روغنی گیلان
در حال حاضر، ورق سیاه و ورق آجدار از محبوب‌ترین و اهم‌ترین محصولات گیلان در بازار می‌باشند.
۷- مجتمع فولاد امیرکبیر کاشان
مجتمع فولاد امیرکبیر کاشان یکی دیگر از کارخانه های تولیدکننده ورق آهن است. همچنین این کارخانه اولین تولید کننده ورق گالوانیزه گرم در ایران می باشد. شرکت فولاد امیرکبیر کاشان، در دهه هفتاد از قرن بیستم تأسیس شد و در ابتدا با نام “شرکت صنایع گالوانیزه فجر سپاهان” در شهرستان کاشان به فعالیت خود آغاز کرد. این کارخانه در سال ۱۳۷۹ به بهره‌برداری رسید و با هدف تولید ورق گالوانیزه به روش غوطه‌وری گرم، در مساحتی به مساحت ۷۲ هکتار احداث گردید.
فولاد امیرکبیر کاشان به عنوان اولین واحد تولید ورق گالوانیزه گرم در کشور، توانایی تولید ورق گالوانیزه با ضخامت ۰.۲۵ تا ۱.۵ میلیمتر و عرض ۶۰۰ تا ۱۲۵۰ میلیمتر را دارد. همچنین، این کارخانه قادر به تولید ورق با دو طرح سینوسی و ذوزنقه‌ای است. به این دلیل، می‌توان فولاد امیرکبیر کاشان را به عنوان یکی از کارخانه‌های تولید ورق شیروانی نیز شناخت.
- ورق گالوانیزه
- ورق گالوانیزه فرم دار
- ورق سیاه و ورق اسید شویی به بازار عرضه نمی شود.
خطوط تولید شرکت فولاد امیرکبیر کاشان شامل مراحل مختلفی از جمله اسیدشویی ورق، نورد سرد رفت و برگشتی، آنیل، گالوانیزه گرم مداوم، برش عرضی و فرم‌دهی ورق می‌باشند. کارخانه ورق گالوانیزه کاشان در بین کارخانه های تولیدکننده ورق آهن تولیدات خود را با رعایت استانداردهای JIS، DIN، ASTM و ISIRI انجام می‌دهد و دارای گواهی استاندارد ورق فولادی گالوانیزه گرم پیوسته با کیفیت ساختمانی و کیفیت شکل‌دهی از سازمان ملی استاندارد ایران می‌باشد.
۸- شرکت فولاد تاراز شهرکرد
از دیگر کارخانه های تولیدکننده ورق آهن که جزو اولین تولید کننده ورق های گالوانیزه TOC هم می باشد شرکت فولاد تاراز شهرکرد است.
کارخانه تولید ورق گالوانیزه تاراز، معروف به “صنایع ورق های پوشش دار تاراز چهارمحال”، در سال ۱۳۸۷ در استان چهارمحال و بختیاری تأسیس شد و در سال ۱۳۹۵ به بهره‌برداری رسید. این واحد تولید قادر به تولید ورق گالوانیزه به روش غوطه‌وری گرم با ضخامت ۰.۳ تا ۲ میلیمتر می‌باشد. ورق گالوانیزه تاراز شهرکرد، یکی از باکیفیت‌ترین تولیدات ورق گالوانیزه با جرم پوشش مختلف (گرماژ) و گل‌ریز است که توسط این کارخانه تولید می‌شود. به علاوه، این شرکت تنها تولیدکننده ورق‌های گالوانیزه با پوشش رنگی به نام گالواتاراز است که به عنوان یک نوآوری مهم این شرکت شناخته می‌شود.
کارخانه تولید ورق تاراز شهرکرد، توانایی تولید گریدهای متنوعی از محصولات را داراست، از جمله گریدهای خودرویی و یا گریدهای با کشش عمیق مانند DX51، DX52 و DX53. دسته‌بندی محصولات کارخانه فولاد تاراز را می‌توان به سه دسته زیر تقسیم کرد.
- ورق گالوانیزه
- ورق گالوانیزه با پوشش رنگی
- ورق گالوالوم
- ورق عرشه فولادی
در فرآیند تولید در کارخانه فولاد تاراز، همانند خطوط تولید در کشورهای اروپایی و ژاپن، از محلول کروم ۳ ظرفیتی بهره می‌شود. (استفاده از کروم ۶ ظرفیتی به دلیل اثرات مخرب بر سلامتی انسان و محیط زیست جلوگیری می‌شود.)
۹- کارخانه ورق خودرو چهار محال و بختیاری
کارخانه ورق خودرو در استان چهارمحال و بختیاری علاوه بر اینکه یکی از کارخانه های تولیدکننده ورق آهن است، به منظور استفاده از ورق فولادی در صنعت خودروسازی ایجاد شد. قرارداد این کارخانه در سال ۱۳۸۴ به امضاء رسید و در سال ۱۳۸۹، با افتتاح در زمینی به مساحت ۱۵۰ هکتار در جاده بروجن – شهرکرد، به تولید ورق گالوانیزه مشغول شد.
- ورق گالوانیزه
- ورق عرشه فولادی گالوانیزه
ورق گالوانیزه، تولیدی از کارخانه ورق خودرو، با انواع بسته بندی از ساده تا لفاف، متال باکس، و بسته بندی صادراتی با پالت چوبی و ضربه گیر پلاستیکی عرضه می‌شود. این ورق‌ها بیشتر به کارخانجات تولید خودرو فروخته می‌شوند، اما همچنین در پوشش سقف و صنعت سوله‌سازی نیز به کار می‌روند.
با شروع تولید در این کارخانه، ورق گالوانیزه ورق خودرو جایگزین ورق‌های وارداتی برای صنایع ساخت بدنه خودرو گردید.
۱۰- شرکت صنایع هفت الماس
شرکت هفت الماس با هدف تولید محصولات متنوع از جمله ورق گالوانیزه، ورق نورد سرد، ورق رنگی، و ورق قلع اندود در سال ۱۳۷۵ در شهر قزوین تأسیس شد و در سال ۱۳۸۲ به بهره‌برداری رسید. این کارخانه در بین کارخانه های تولیدکننده ورق آهن که از بهترین تولیدکنندگان ورق گالوانیزه رنگی در کشور به شمار می‌رود، با ظرفیت اسمی سالانه ۱۰۰.۰۰۰ تن ورق گالوانیزه به بازار مصرف داخلی پاسخگویی می‌کند و همچنین محصولات خود را در بازارهای جهانی نیز عرضه می‌نماید. این کارخانه قابلیت تولید ورق گالوانیزه با ضخامت ۰.۳ تا ۲ میلیمتر را داراست و این تولیدات به دو عرض ۱۰۰۰ و ۱۲۵۰ میلیمتر تقسیم می‌شوند.
اگرچه کارخانه هفت الماس، توانمند به تولید انواع ورق‌های گالوانیزه، نورد سرد، و قلع اندود است، اما بیشترین حجم تولید آن را ورق‌های گالوانیزه رنگی تشکیل می‌دهد.
- ورق اسید شویی (ضخامت ۲ تا ۵ میلی متر)
- ورق نورد سرد (ورق روغنی)
- ورق گالوانیزه
- ورق عرشه فولادی گالوانیزه
- ورق رنگی
- ورق گالوالوم
- ورق قلع اندود
تفاوت اصلی میان ورق رنگی هفت الماس و ورق رنگی مبارکه در ضخامت محصولات آنان است. ورق رنگی فولاد مبارکه با ضخامت ۰.۵ میلیمتر تولید می‌شود، درحالی که ورق‌های تولیدی از کارخانه هفت الماس با ضخامت ۰.۴۸ و ۰.۴۷ میلیمتر (و گاهی به صورت سفارشی در ضخامت‌های بالاتر) عرضه می‌شوند.
علاوه بر این، کارخانه ورق گالوانیزه هفت الماس افتخار به داشتن نشان استاندارد ملی و گواهی کیفیت ISO 9001:2008 در زمینه تولید ورق‌های گالوانیزه می‌نماید.
کلام آخر
کارخانه های تولیدکننده ورق آهن در ایران گروهی از واحدهای تولیدی هستند که با بهره‌گیری از روش‌ها و فرآیندهای متنوع، شمش فولادی را به ورق تبدیل می‌کنند. این ورق‌ها به منظور مصارف متنوعی از جمله ساختمان‌سازی، خودروسازی، تولید مقاطع فولادی و دیگر صنایع استفاده می‌شوند. تعدادی از تولیدکنندگان برجسته ورق فولادی در ایران شامل شرکت فولاد مبارکه، شرکت فولاد اکسین خوزستان، فولاد امیرکبیر کاشان، فولاد تاراز شهرکرد و کارخانه هفت الماس قزوین هستند. این واحدها با رقابت فراگیر در بازارهای داخلی و خارجی، موفق به حضور قوی در صنعت فولاد ایران شده‌اند.
