یکی از اتفاقات رایجی که ممکن است در زمان استفاده از میلگرد به وقوع بپیوندد، زنگ زدگی میلگرد است. اگر محیط نگهداری میلگردها مناسب نباشد و آن ها در معرض رطوبت و اکسیژن قرار گیرند، به تدریج زنگ زدگی را تجربه خواهند کرد. در ابتدا، زنگ زدگی اولیه به میلگرد آسیب جدی نمی‌زند و با استفاده از روش‌های حفاظتی مانند سند بلاست، می‌توان آن را بهبود بخشید. اما اگر زنگ زدگی به شدت افزایش یابد و باعث پوسیدگی یا خوردگی میلگرد شود، استفاده از آن در بتن‌ریزی به شرط انجام آزمایش‌ها و تأیید مشخصات فنی، ممکن خواهد بود. در ادامه این مطلب به زنگ زدگی میلگرد و شرایط استفاده از آن پرداخته ایم.
مطالعه بیشتر: بررسی تفاوت ها و کاربردهای میلگرد آجدار و ساده
زنگ زدگی میلگرد چیست؟
در بسیاری از اوقات مشاهده می‌شود که فروشندگان میلگردهایی که برای استفاده در ساختمان تهیه شده و در انبار نگهداری می کنند و به علت شرایط نامناسب نگهداری و قرارگرفتن در معرض رطوبت و هوا، دچار زنگ زدگی می‌شوند.
حال ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که در چنین شرایطی، امکان استفاده از این میلگردهای زنگ‌زده در ساختمان وجود دارد یا خیر؟
معمولاً میلگردهای مورد استفاده در ساختمان سازی از فولادهای کربنی ساخته می شوند. یکی از ویژگی‌های فولاد این است که در تماس با اکسیژن و رطوبت، دچار زنگ زدگی می شود. زنگ‌زدگی (Rusting) هنگامی اتفاق می‌افتد که آهن یا ترکیبات آهنی با اکسیژن ترکیب شده و در واقع فرآیند اکسیداسیون در آن‌ها ایجاد می شود. این پدیده به‌ویژه در حضور هوا و رطوبت اتفاق می افتد.
بنابراین، در صورتی که میلگرد را برای مدتی در فضای باز و در هوای مرطوب نگه دارید، باید پیش‌بینی کنید که پس از مدت زمانی، تأثیرات زنگ‌زدگی را بر روی سطح آن مشاهده خواهید کرد. فرآیند زنگ زدگی، فرآیندی آهسته و کند است که به سرعت اتفاق نمی افتد با این حال برخی عوامل می‌توانند باعث افزایش سرعت یا تشدید این پدیده شوند. به طور معمول، رنگ زنگ‌زدگی آهن، نارنجی مایل به سرخ یا زرد، قهوه ای می باشد. اگرچه ممکن است زنگ زدگی در رنگ های دیگری مانند زرد و قهوه‌ای هم مشاهده شود.
مطالعه بیشتر: اعلام لحظه ای قیمت میلگرد در مشهد
تفاوت خوردگی و زنگ زدگی میلگرد
یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است به میلگردها آسیب برساند، فرآیند خوردگی است. عمل فرآیند خوردگی و زنگ‌زدگی در واقع یکی است که ناشی از ترکیب فولاد با اکسیژن می باشد، اما تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند. زنگ‌زدگی، نتیجه ترکیب فولاد با اکسیژن و تشکیل اکسید آهن به رنگ نارنجی-قرمز روی سطح فلز می‌باشد. خوردگی ترکیب عناصر فلزی یا غیر فلزی با اکسیژن است که مواد دچار تخریب می شوند و در نتیجه این فرآیند اکسید، هیدروکسید و سولفیدها تشکیل می شوند.
به عبارتی، زنگ‌زدگی به عنوان یکی از موارد خوردگی شناخته می‌شود، با این حال در کنار زنگ‌زدگی، انواع دیگری از خوردگی نیز وجود دارد که ممکن است محصولات فولادی مثل میلگرد را تحت تأثیر خود قرار دهد. خوردگی حفره ای، خوردگی شیاری، خوردگی مرزدانه ای و … از انواع دیگر خوردگی می باشد.
با مطالعه مطالب بالا درباره زنگ زدگی میلگرد و خوردگی هنوز به سوال “آیا از میلگرد زنگ زده می توان در ساختمان سازی استفاده کرد یا خیر؟” پاسخ داده نشده است.
در پاسخ به این سوال، زنگ زدگی به عنوان یک فرآیند پیش‌رونده در نظر گرفته می شود، و نحوه استفاده از آن به مرحله‌ای که میلگرد در فرآیند زنگ‌زدگی یا خوردگی قرار دارد، بستگی دارد. هنگامی که میلگرد خوردگی یا زنگ زدگی دارد، در واقع آهن موجود در آن به عناصر دیگری که استحکام کمتری دارند، تبدیل می شود، و ادامه دارشدن این فرآیند می‌تواند باعث کاهش قطر میلگرد یا تشکیل حفره‌ها و ترک هایی در سطح آن شود. زنگ زدگی ممکن است کاملا سطحی بوده باشد و مشکلی نیز برای میلگرد ایجاد نکند. به هر حال، استفاده از میلگرد زنگ‌زده از جمله مسائلی است که نیازمند بررسی و تصمیم‌گیری دقیق می‌باشد.
مطالعه بیشتر: بررسی تفاوت های میلگرد ساختمانی و صنعتی
مقررات ملی استفاده از میلگرد زنگ زده
از آن‌جا که زنگ زدگی میلگرد یک فرآیند رایج است، مقررات ملی ساختمان شامل آیین نامه هایی برای استفاده از آن تدوین شده است. با مراجعه به این آیین نامه ها، می توان در خصوص استفاده یا عدم استفاده از میلگرد دارای زنگ، تصمیم‌گیری نمود.
در ادامه در خصوص زنگ زدگی میلگرد اشاره شده است که در آیین نامه بتن ایران (آبا) آمده است:
برای جلوگیری از زنگ‌زدگی و آلودگی میلگردهای فولادی، ضروری است آن‌ها را در محیط های خشک و بدون رطوبت انبار نمود. میلگردهایی که در حد پوسته‌زدگی آسیب دیده‌اند و به خصوص اگر خوردگی عمیق داشته باشند، بدون انجام آزمایش و اطمینان از مشخصات فنی آن‌ها، قابل استفاده در بتن نمی‌باشند.
نکته: در صورتی که زنگ زدگی میلگرد عمیق نباشد و موجب پوسته شدن و یا خوردگی عمیق نشود مطابق با آیین نامه برای استفاده در بتن بلامانع است.
همچنین موضوع میلگردهای زنگ زده در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان اشاره شده است:
برای جلوگیری از زنگ‌زدگی و آلودگی میلگردهای فولادی، ضروری است آن‌ها را در مکان‌هایی که هیچ‌گونه آلودگی، رطوبت، گل و خاک وجود نداشته باشد، نگهداری نمود. میلگردهایی که پوسته زده‌اند، نیاز به سندبلاست (ماسه‌پاشی) دارند. برای پاک کردن پوسته‌های زنگ از سطح میلگرد، استفاده از برس سیمی و دیگر روش‌ها مجاز نمی‌باشد.
برای میلگردهایی که به دلیل زنگ زدگی پوسته زده شده یا با خوردگی موضعی و عمیق مواجه هستند، پس از انجام عملیات سندبلاست، لازم است مجموعه‌ای از آزمایشات نیز اجرا شود تا اطمینان حاصل شود که خصوصیات آن‌ها با نیازهای مشخصه‌های سازه‌ای مطابقت دارد.
نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که مطابق با رواداری های استاندارد ملی 3132، آزمایشاتی بر روی میلگرد انجام می‌شود که شامل بررسی خصوصیات مکانیکی و همچنین اندازه‌گیری قطر اسمی میلگرد است.
و در آخر….
میلگردهایی که برای استفاده در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید به نحوی حمل و انبار شوند که از زنگ‌زدگی و خوردگی جلوگیری شود. با این حال، زنگ زدگی میلگرد، به‌خصوص در فصل‌های پربارش، اجتناب‌ناپذیر است، به‌ویژه اگر محل نگهداری میلگرد در فضای باز و بدون پوشش محافظتی باشد.
با توجه به مطابقت با استانداردها و مقررات داخلی، استفاده از میلگرد زنگ‌زده به صورت کامل ممنوع نمی شود. در صورتی که زنگ زدگی میلگرد به صورت سطحی باشد، باید با استفاده از روش سندبلاست، اقدام به از بین بردن زنگ از سطح میلگرد نمود.
